İran yanı başımızda bulunan ama aslında hakkında birçok yanlış şey bildiğimiz komşumuz. Bu yüzden hem İran hakkında genel bir bilgi olsun. Hem de İran seyahati düşünenleri aydınlatmayı amaçlayan bir yazı yazmak istedim. Biraz İran hakkında bilgi bombardımanı olacak. Şimdiden söyleyeyim. Cevapları kısa tutmaya çalıştım. Hazırsanız ‘mouse’un tekerleğini aşağı kaydırın bakalım.
İran Hakkında Bilgi Bombardımanı
Bu yazıyı okuyanlar bunları da okudu:
???? İsrail Tel Aviv Gezilecek Yerler
İran Nerede?
İran doğu komşularımızdan biri ve yüz ölçümü bizden büyük tek komşu ülkemiz. İran’ın yüz ölçümü bizim neredeyse iki katımız. Kuzeyde Hazar Denizinden Güneyse Basra Körfezine kadar uzanan bir büyüklüğü var. Az buz değil.
İran’a Nasıl Gidilir?
İstanbul ve Ankara’dan İran’a uçak bileti bulabilirsiniz. Bunun yanında, Ağrı, Van ve Hakkari’den kara sınırı ile de geçebiliyorsunuz. Ben İran’a Van üzerinden minibüsle gitmiştim ve hiçbir güvenlik sıkıntısı yaşamadım. Hakkari-Yüksekova’ya gittiğimde ise benim olduğum minibüste İran’a gidecek birkaç kişi bulunuyordu. Yüksekova sınır kapısında da herhangi bir güvenlik sıkıntısı olacağını sanmıyorum artık. Karayolu bence en makul seçeneklerden biri. Eskiden İran’a tren ile gitmek de mümkündü ama artık değil maalesef.
Bu arada Hakkari demişken Hakkari seyahatimi okumak isterseniz aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz. Türkiye’nin en güzel ama en ücra şehirlerinden biri.
İran Dini
Bildiğiniz üzere İran’ın dini İslam. Hatta İslam kurallarına göre yönetiliyor. Ülkenin adı İslam Cumhuriyeti daha ne olsun. Nüfusun yüzde 90’ında fazlası Şii Müslüman , %6 civarı Sunni ve kalanlar da Ermeni Ortodoksu veya Yahudi. Aslında hesaba vurunca İran’da Türkiye’den daha fazla Yahudi var. Üzerinde düşünülmesi gereken bir konu belki de.
İran’da Hangi Dil Konuşuluyor?
İran hakkında bilgi eksikliğimizin olduğu bir diğer konu ise İran’da konuşulan dil meselesi. Arkadaşlar İranlılar, Arap değil ve Arapça konuşmuyorlar. Sadece Arap alfabesini kullanıyorlar. İranlılara, Arap diyen çok kişi duyduğum için artık canım sıkılmaya başladı. Biz nasıl Latin alfabesi kullanıp Latin değilsek onlar da Arap değil. Elbette din dolayısıyla bir Arap etkisi mevcut ama Fars kültürünü korumayı da çok iyi bilmişler. Ülkede konuşulan dil Farsça. Arapların kullandığı harflere ek olarak birkaç harf daha eklemişler hatta. Bunu da küçük bir bilgi olarak geçeyim.
Kuzeyde ise Azerbaycan eyaletlerinde Farsça ile Azerice de (Azerbaycan Türkçesi değil, Azerice) konuşuluyor. Çünkü yaşayan halk genelde Azeri(Azeri Türkü değil, Azeri. Size Türkiye Azerisi deseler hoşunuza gider mi?). Özellikle bu eyaletlerde iletişim sıkıntısı yaşamazsınız.
İran Dili – İran Seyahati Öncesi Bilinmesi Gerekenler
İran’ın Nüfusu
İran’ın nüfusu 80 milyonun biraz üzerinde. Bunların yarıdan fazlası Fars kökenli. Sonra Azeriler ve Kürtler geliyor azınlık olarak. Afganistan ve Pakistan kökenli insanlar ise bu ülkelerin sınırına yakın eyaletlerde yaşıyor. Nüfusun en kalabalık olduğu yer ise Tahran. Yaklaşık 14 milyon nüfusu var.
İran’ın Başkenti
İran’ın başkenti Tahran. 14 milyon kişiye kucak açmış bir metropol. Tahran’ın başkentliği çok köklü değil. 1979’daki devrimden sonra başkent yapılmış. Bu yüzden çok fazla eski bina görmeniz mümkün değil. Bunun yanında eski İran devletlerinin diğer başkentleri olan Şiraz, İsfahan, Tebriz gibi kentler daha köklü bir tarihe sahip.
İran Para Birimi
İran para birimi rial. Ama halk arasında Tümen de deniyor. Hatta tümen kullanılıyor. Rial diyeni ben duymadım hiç. Sterline, pound denmesi gibi düşünün. Bunun yanında paraların üzerinde Ayetullah Humeyni’nin resmi olduğu için nadir olarak paralara Humeyni de deniyor. Duyarsanız şaşırmayın.
İran Para Birimi – İran Seyahati
İran Haritası ve İran Bayrağı
Aşağıya bıraktım.
İran Bayrağı ve İran Haritası – İran Hakkında Bilgi
İran’da Kadınlar Araba Kullanabiliyor Mu?
İran hakkında bilgi eksikliğimiz olan bir kısım bu. Kadınların araba kullanamadığı yer Suudi Arabistan. İran değil. Hoş Suudi Arabistan da geçen yıl izin verdi. Buram buram özgürlük değil mi? Neyse, İran’da kadınlar araba kullanabiliyor evet.
İran’da Kredi Kartı Geçiyor mu?
Sadece İsfahan gibi birkaç turistik şehirde birkaç yerde kredi kartı geçiyor. O da şansınıza yani. Bu yüzden kredi kartınıza güvenip sakın gelmeyin İran’a yanınızda bir miktar nakit olsun. Hatta Amerikan doları olursa daha kolay bozdurursunuz. İran’da para bozdurma işlemleri genelde pasajlarda ve avmlerde yapılıyor.
İran’da İnternet
Valla bu konuyu ne siz sorun ne ben söyleyeyim. İnternet var ama yok. O kadar yavaş ki anlatamam. Facebook’u Twitter falan onları zaten unutun, yasaklı. Ekşisözlük’e bile girilmiyor. İranlıların da en çok şikayet ettiği durumlardan biri bu. Ben İran’a gittiğimde Ahmet Davutoğlu görevden alınmıştı 3 gün sonra öğrenebildim sajfhafa.
İranlı Kadınlar
Valla böyle bir ayrı başlık açılmasını dört gözle bekleyen insanlar vardır eminim. İranlı kadınlar bana göre dünyanın en güzel kadınları. Gel gör ki gidip tanışmak yasak. He başlarım yasağına kırbaçsa kırbaç yeriz be dedirtecek bir güzellikleri de var ama şimdi. Bilemiyorum ya gidince siz tartın kafanızda bir. Ben göze alamadım kırbaç yemeyi.
Çoğunun burnu estetikli. O meşhur Fars şiirlerindeki burnu fındık ağzı kahve fincanı benzetmesinin hakkını vermek istiyorlar gibiler. Neyse meşhur İran kadınlarını gidince siz görürsünüz. Yorumlarınızı merak ediyorum.
İran Yönetim Biçimi
İran yönetim biçimi de ilginç ve merak edilen bir konu. İran 1979’dan beri şeriat hükümlerine göre yönetiliyor ve resmi adı İran İslam Cumhuriyeti. İran’da bir dini lider bir de siyasi lider vardır. Şu an dini lider Ayetullah Ali Hamaney; siyasi lider ise Hasan Ruhani. Dini lideri mollalar seçiyor ve ülkede molla ne derse o olur diyebiliriz aslında. Parlamento var olsa da son söz Ayetullah’ın.
İran’da İdam Var Mı?
Şu meşhur İran’da idam, İran’da kırbaç cezası gibi olaylar biraz konjonktürel. Seçim öncesi kimseyi idam etmiyorlar mesela. Seçimler bitti, yakında da yenisi yok, bir de baktılar ki halkta bir gevşeme var tak birini asıyorlar vince. Ama o öyle ulu orta olmuyor yansıtılan gibi. Kırbaç cezası maalesef var. Hangi durumlarda veriliyor tam bilmiyorum ama içki içen birine verildiğini duymuştum.
İran Devrimi
İran hakkında bilgi vermek istediğim en önemli konu bu sanırım. 1979’dan önce İran’da şah yönetimi var. Hatta Şah Rıza Pehlevi ile Mustafa Kemal Atatürk yakın arkadaşlar. Şah Rıza Pehlevi de İran’ı Atatürk devrimlerini örnek alarak modernleştiriyor. Fakat bunun yanında illahlah da ettiriyor. Baskıcı bir yönetim, kötü hayat şartları falan. Halk isyan etmeye başlıyor. 1979 yılında halk mollalar liderliğinde ayaklanıyor. O zamanlar Bursa’ya sürgüne gönderilern Ayetullah Humeyni uçağa atlayı Tahran’a iniyor ve 1979 yılında İran’da İslam devrimi oluyor. Yani İran halkı şu an kendi yaptıklarının cezasını çekiyor. Ben şu anki rejimden memnun olan bir İranlı bile tanımadım. Ama sesini çıkaramıyor kimse tabii.
Kısacası Şah da vurmuş Molla da vurmuş bu kadim halka.
İran Seyahati Öncesi Bilinmesi Gerekenler – Humeyni Reis
İran Eğlence Hayatı – İran Ev Partileri
Erkeklerin İran hakkında bilgi almak istediği en önemli konuya geldik asjdkfhasf. İran’da eğlence hayatı, nargile kafelerde kim daha çok duman çıkartıcak yarışmalarından ibaret. En popüler sosyalleşme mekanları nargile kafeler çünkü. Onda da sadece erkekler erkeklerle, kadınlar kadınlarla sosyalleşebiliyor çünkü bölümleri ayrı. Bunun yanında parklara, bahçelere semaverini atmış insanlarla da gayet sosyalleşebilirsiniz.
Gelelim İran ev partilerine. Evet, İran’da ev partileri yapılıyormuş. Millet içkisini kendi hazırlayıp sabahlara kadar kızlı erkekli dans ediyormuş. Ama güvenlik gerekçesiyle yabancıları çağırmıyorlarmış. İranlı tanıdığınız yoksa unutun. Varsa da bence gitmeyin. Yabancı bir ülkede olmanın en hayati sorumluluğu kurallara uymak bana kalırsa. Kendi yurdunda bir şekilde çözersin ama yabancı bir ülkede zor. Hatırlarsanız 5-6 sene önce, Suudi Arabistan’da Türk bir berbere Allah’a küfretti diye itiraf atılmıştı da Abdullah Gül kurtarmıştı idamdan. Ne olacağı belli olmaz yani.
He ben partide istediğimi kırbaçlarım, ertesi gün de isteyen beni kırbaçlasın diyorsanız sizin bileceğiniz iş skdfhsdjfksd
İran’da Giyim
Şimdi hep kadınlar üzerinden bu giyim tartışması yapılıyor ama erkekler tarafından hiç bakılmıyor nedense. Evet, şeriat hükümlerinin kadına ayrı bir kısıtlama, zorluk getirdiği bir gerçek(burada da şeriat kötüleyip duruyorum, biri çıkıp kesecek kellemi valla). Ama erkekler de şort veya askılı şeyler giyemiyorlar. Özellikle İran’ın güneyi çok sıcak. Bazen çekilmez bir hal alabiliyor pantolonla gezmek. Hanımlar bana kızmayın ama bunu birinin dile getirmesi gerekiyordu.
Neyse şakası bir yana tabii ki kadınlara daha çok kısıtlama var. Hiç de hoş değil. Başın tamamen kapalı olmasına gerek yok. Yarısı kapansa yeter. Daha önce başörtüsü yanlışlıkla açılan kadınlara yaptırım uygulanıyordu polis tarafından. Ama daha geçen haftalarda kabul edilen yönetmeliğe göre bu kısıtlama kalktı. Yanlışlıkla başınız açılırsa telaş yapmayın. Ya da yapın çünkü ahlak polisi var. Kafayı yemişler. Polisin olmadığı yerde onlar devreye girebiliyor. Sen neden başını açtın, neden böyle yaptın gibisinden. Gerçekten mahalle baskısı korkunç bir şey.
İran Vizesi
Turistik amaçlı gidiyorsanız 90 güne kadar İran’a vize yok. Vize olmayıp da gidebileceğiniz nadir güzel ülkelerden biri de iran yani. Ticaret veya eğitim amacıyla gidecekseniz vize almakla yükümlüsünüz.
İran Filmleri
Bu tarz baskıcı yönetimlerde sanatın gelişmesi zordur. Fakat bir gelişti mi de ilgi çeker. Çünkü kapalı bir ülkesiniz ve dünyanın diğer yanındaki insanlar sizi İran filmleri ile tanıyacak.
Abbas Kiyarüstemi, Muhsin Malmelbaf, İbrahim Hatemikiya, Mecid Mecidi, Cafer Penahi ve Asgar Ferhadi en önemli İranlı yönetmenler arasında. Hatta Asgar Ferhadi, Jodaeiye Nader az Simin(Bir Ayrılık) filmi ile Oscar ödülü de kazanmıştı. Gitmeden önce birkaç İran filmi izlerseniz yararlı olacağı kanaatindeyim(bin yıldır falan kanaatindeyim kelimesini de kullanmıyordum sanırım).
İran Hakkında Bilgi – Oscarlı Bir İran Filmi
İran Yemekleri
İran mutfağı genelde kebap üzerine kurulu. İran pilavı da dünyaca meşhur. Böyle safranlı, tane tane pirinçli. Efsane bir şey. Fesenjan, Horeş Bademcan, Kebap Soltani ise diğer güzel yemeklerinden. İran yemeklerini ayrıntılı olarak okumak isterseniz aşağıdaki linke tıklayabilirsiniz.
İran Yemekleri – İran Hakkında Bilgi
İran Müziği
Şaşıracaksınız ama İran’ın Death Metal grupları çok meşhur. Şaka şaka, İran’da rock müzik dinlemek yasak. Bu nasıl yasak olabilir diyebilirsiniz ama öyle.
Benim favori İranlı şarkıcım Marjan Farsad. Aşık olunacak bir ses, aşık olunacak bir güzellik. Mutlaka dinleyin.
Diğer bildiğim şarkıcılar ise Mohsen Namjoo ve Zohreh Jooya.
İran seyahati öncesi bilinmesi gerekenler ve İran seyahati uyarıları bu kadar. İran hakkında verdiğim bilgiler umarım faydalı olur. Eğer ilginizi çekerse buraya tıklayarak da İran Gezilecek Yerler yazımı okuyabilirsiniz. O da yetmez diyenler için İsfahan Gezi Rehberi de geldi. Onu da linke tıklayarak okuyabilirsiniz.
İran Gezilecek Yerler – Persepolis